Witamina A

Witamina A jest jednym z ważnych dla zdrowia składników, które są odpowiedzialne m.in. za prawidłowe widzenie, odpowiada również za właściwą budowę kości i tkanek. Witamina A wpływa także na prawidłowe funkcjonowanie błon śluzowych, skóry oraz dróg oddechowych.

Właściwości i działanie witaminy A

Co zawiera witamina A? W jej składzie znajduje się kilka związków chemicznych zaliczanych do grupy retinoidów, które powstają z prekursorów i prowitamin. Do grupy można zaliczyć retinol i jego pochodne, alfa- i beta-karoten oraz karotenoidy. Podobnie jak witaminy D, E i K, jest ona rozpuszczalna w tłuszczach. W ludzkim organizmie witamina A gromadzi się głównie w wątrobie i tkance tłuszczowej. Choć nie dostarcza organizmowi energii do życia, jej odpowiedni poziom warunkuje przebieg wielu procesów biochemicznych. Na co pomaga witamina A? Jako istotny składniki rodopsyny wchodzącej w skład siatkówki oka warunkuje prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku. Ponadto witamina A wzmacnia układ immunologiczny, poprawia ogólny stan organizmu, a jej silne działanie antyoksydacyjne jest wykorzystywane w profilaktyce przeciw nowotworom jelita grubego, piersi i płuc. Kolejną jej istotną funkcją jest udział w tworzeniu się męskich i żeńskich komórek rozrodczych. Dzięki witaminie A możliwy jest rozwój łożyska, zarodka oraz płodu. Do innych jej właściwości należy zaliczyć także fakt, że bierze ona udział w tworzeniu białek i trawieniu tłuszczy.

Jak witamina A działa na skórę?

Witamina A nie bez powodu nazywana jest witaminą urody. Odpowiada za prawidłowe nawilżenie skóry, dzięki czemu staje się ona gładsza i bardziej miękka, a włosy mocne i pełne blasku. O tym jeszcze, jak witamina A pozytywnie działa na skórę świadczy m.in. fakt, że jest ona częstym składnikiem kremów przeciwzmarszczkowych. Jej działanie polega na zwiększaniu wytwarzania przez skórę kolagenu i elastyny, co prowadzi do uzyskania bardziej jędrnej i elastycznej skóry. W zależności od stężenia witaminy A w nakładanych na skórę maściach, kremach czy serum, można wspomóc odnowę komórkową skóry, poprawić koloryt cery oraz rozjaśnić przebarwienia. Kolejną właściwością witaminy A  jest to, że pozytywnie działa na trądzik, wspomagając redukcję zmian trądzikowych. W tym celu przepisywane są przez lekarzy preparaty z silniejszą formą witaminy A, retinodem. Preparaty z witaminą A są także zalecane na zajady tj. uporczywe zapalenie kącików ust, dzięki temu, że wspomaga szybsze gojenie się zmienionej chorobowo skóry. W zachowaniu pięknej skóry może pomóc zażywanie  preparatu zawierającego witaminę A plus E, który dodatkowo chroni przed wolnymi rodnikami oraz stresem oksydacyjnym.

Jak rozpoznać niedobór i nadmiar witaminy A?

Zarówno nadmiar, jak i niedobór witamin jest  niekorzystne dla zdrowia i wiąże się z szeregiem dokuczliwych objawów. Awitaminoza to stan niedoboru witaminy A lub całkiem jej brak w organizmie. Utrzymujący się przez dłuższy czas może prowadzić do poważnych konsekwencji. Do najczęstszych objawów niedoboru należy zaliczyć suchość i złą kondycję skóry, przejawiającą się łuszczeniem i rogowaceniem naskórka oraz zmianami skórnymi jak trądzik czy zaskórniki. O braku witaminy A świadczy zespół suchego oka, dolegliwość polegająca na wysychaniu spojówek i rogówki. Brak witaminy A prowadzi do wspomnianej wcześniej kurzej ślepoty, czyli słabego widzeniu o zmierzchu i przy słabym oświetleniu. Również dokuczliwe, nawracające infekcje spowodowane upośledzonym systemem odpornościowym świadczą o niedoborze witaminy A w organizmie. Z kolei nadmiar witaminy A jest przeciwieństwem niedoboru. Hiperwitaminoza przejawia się w nadmiernym stężeniu witaminy A w organizmie, który prowadzi do wielu groźnych dolegliwości, a w skrajach przypadkach może doprowadzić do śmierci. Do charakterystycznych skutków należy zaliczyć senność i brak energii, utrzymujące się bóle głowy, brak apetytu, a także nudności i pojawiające się na ciele zmiany skórne.

Źródła witaminy A oraz dzienne zapotrzebowanie

Witamina A jest zaliczana do substancji egzogennych, co oznacza, że nie może być syntezowana przez komórki, a organizm sam nie jest w stanie jej wytworzyć. Aby zapewnić właściwy poziom witaminy A należy ją wobec tego dostarczać wraz z pożywieniem. Znajdziemy ją w takim pokarmach jak wątróbka, tran,  marchew, szpinak, brokuły, suszone morele,  jarmuż, liście pietruszki oraz słodkie ziemniaki. To, ile mg dziennie powinniśmy dostarczać witaminy A, jest zależne od rekomendowanej dziennej dawki. U dzieci normy te wyglądają następująco: niemowlęta 0-6 msc- 400 mcg, niemowlęta 6-12 msc- 500 mcg,  dzieci 1- 3 lat - 300 mcg, u dzieci 4-8 lat dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi 450 mcg, a u dzieci 9-13 lat - 600 mcg. Z kolei chłopcom z przedziału wiekowego 14 -18 lat zalecane jest dziennie dostarczać 900 mcg witaminy, a dziewczynkom 700 mcg. Jeśli chodzi o zapotrzebowanie na witaminę A u osób dorosłych, sprawa ma się następująco: mężczyźni potrzebują 900 mcg, a kobiety 700 mcg. W przypadku kobiet ciężarnych norma ta wynosi 770 mcg, a matki karmiące piersią potrzebują dostarczyć dzienne 1300 mcg witaminy A.

Jak suplementować witaminę A?

Zbilansowana dieta jest istotnym źródłem witaminy A, jednak nie zawsze jesteśmy w stanie dostarczyć ją w odpowiedniej ilości. Pomocne w uzupełnieniu codziennej diety mogą być suplementy diety, które stosujemy w szczególności u osób o zwiększonym zapotrzebowaniu na składniki odżywcze m.in. u dzieci, kobiet w ciąży, sportowców, u osób stosujących diety ubogie w składniki odżywcze, a także rekonwalescentów. To, jaka jest najlepsza forma witaminy A, zależy od indywidualnych preferencji. Warto jednak wcześniej wykonać badania poziomu składników, które chcemy suplementować. Dostępnych jest wiele preparatów, wśród nich znajdziemy najpopularniejszą witaminę A w kapsułkach. Coraz częściej stosowana jest także witamina A w kroplach. Dostępne są także preparaty z witaminą A dla dzieci, które występują w wersjach smakowych. Witamina A może kumulować się w organizmie, prowadząc do wielu wyniszczających organizm zmian. Dlatego, jeśli nie jesteśmy pewni, jak przyjmować witaminę A, warto zasięgnąć porady lekarza lub specjalisty.