Zaburzenia snu – rodzaje. Jakim chorobom towarzyszą?

Pod określeniem zaburzenia snu kryją się wszelkie dysfunkcje i nieprawidłowości, które w bezpośredni sposób wpływają na długość i jakość snu. Problemy ze snem nie tylko przyczyniają się do spadku samopoczucia, ale czasem wręcz uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Zaburzenia snu ze względu na niebagatelny wpływ na stan zdrowia wymagają specjalistycznego leczenia.

Zastanawiasz się, jak można sklasyfikować problemy dotyczące snu, których od jakiegoś czasu doświadczasz? Poznaj sposób klasyfikacji zaburzeń snu.

Zaburzenia snu – co to jest?

Sen to podstawowa potrzeba fizjologiczna człowieka, która reguluje mnóstwo ważnych funkcji organizmu. Spełnia swoje zadanie wtedy, gdy jest dostarczany organizmowi w odpowiednich dla niego ilościach. Jeśli jednak z jakiejś przyczyny człowiek doświadcza problemów ze snem, wtedy mówi się o zaburzeniach snu.

Zaburzenia snu są zatem grupą zaburzeń snu, które w mniejszym lub większym stopniu dotyczą długości snu oraz jego jakości. Niektóre bywają na tyle poważne, że negatywnie wpływają na umysłowe, fizyczne i emocjonalne funkcjonowanie.

Klasyfikacja zaburzeń snu

Istnieje kilka klasyfikacji zaburzeń snu. W Polsce zwykle stosuje się tą według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowywanej przez WHO. Podział obejmuje dwa rodzaje zaburzeń snu:

organiczne zaburzenia snu (G47) – to objawy innego schorzenia psychicznego lub somatycznego, np. narkolepsja, katalepsja, bezdech senny;
nieorganiczne zaburzenia snu (F51) – to odrębne schorzenia wywołane czynnikami emocjonalnymi, np. somnambulizm, koszmary senne, lęki nocne.

Czasem zastosowanie znajduje amerykańska Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD), uwzględniająca:

pierwotne zaburzenia snu – dzielą się na dyssomnie i parasomnie;
wtórne zaburzenia snu – występują jako objaw chorób psychicznych i somatycznych lub są następstwem przyjmowanych w przeszłości substancji chemicznych (np. leków używek).

Zaburzenia snu – rodzaje

Mianem dyssomni określa się zaburzenia polegające na nieprawidłowej ilości lub jakości snu. Sen może trwać za krótko lub zbyt długo, ewentualnie mieć niewłaściwy przebieg. Z parasomnią mamy do czynienia wtedy, gdy w trakcie snu występują niepożądane zachowania.

Dyssomnie

Do dyssomni zaliczają się takie zaburzenia snu jak:

bezsenność – występuje wtedy, gdy pacjent ma problemy z zaśnięciem lub utrzymaniem snu przez co najmniej 3 noce w ciągu tygodnia. Jeśli taki stan trwa dłużej niż miesiąc, to jest to bezsenność przewlekła;
hipersomnia – polega na odczuwaniu wzmożonej senności w ciągu dnia pomimo długiego snu, zwykle trwającego powyżej 9 godzin;
narkolepsja – to zaburzenie neurologiczne wpływające na naturalne cykle snu i czuwania, któremu towarzyszą objawy takie jak napady senności, omamy senne czy paraliż przysenny;
zaburzenia rytmu snu i czuwania – towarzyszy im bezsenność w okresie przeznaczanym na sen i nadmierna senność w czasie przeznaczanym na aktywność (np. zespół nagłej zmiany strefy czasowej, zespół opóźnionej fazy snu czy zespół przyspieszonej fazy snu).

Parasomnie

Za parasomnie uważa się m.in.:

upojenie senne – krótko trwający stan psychotyczny występujący zaraz po przebudzeniu, któremu towarzyszy chwilowy brak kontaktu z otoczeniem, bełkotanie oraz wykonywanie chaotycznych ruchów;
somnambulizm (lunatyzm) – w czasie snu pojawia się aktywność ruchowa o charakterze automatycznym taka jak siadanie na łóżku, wstawanie i chodzenie bez udziału świadomości;
katatrenia – powtarzające się wydawanie głośnych jęków przez sen;
lęki nocne – uczucie silnego strachu, które zaburza spokojny sen i objawia się krzykiem, płaczem, w zaawansowanych przypadkach nawet agresją;
koszmary senne – wywołujące silny lęk realistyczne wyobrażenia senne, które pozostają w pamięci na długo po wybudzeniu.

Zaburzenia snu – przyczyny

Przyczyn zaburzeń snu może być wiele. Należą do nich zarówno powody z pozoru błahe, które można dość łatwo wyeliminować, jak choćby te dotyczące higieny snu, jak również przyczyny niezależne od nas, na które nie mamy żadnego wpływu. Na problemy ze snem wpływają takie czynniki jak:

przyjmowane leki i używki,
problemy życiowe,
niezdrowy tryb życia,
przewlekły stres,
zaburzenia wydzielania melatoniny,
uwarunkowania genetyczne,
strukturalne uszkodzenia mózgu,
zaburzenia wydzielania wewnętrznego,
niedoczynność układu dopaminergicznego i noradrenergicznego,
niedojrzałość centralnego układu nerwowego,
konflikty,
urazy psychiczne,
osobowość schizoidalna,
osobowość borderline,
palenie tytoniu,
nadużywanie alkoholu,
otyłość.

Zaburzenia snu – choroby psychiczne

Zaburzenia snu mogą towarzyszyć chorobom psychicznym takim jak:

depresja,
nerwica,
zaburzenia lękowe,
choroba afektywna dwubiegunowa,
natrętne myśli.

Zaburzenia snu – choroby fizyczne

Zaburzenia snu często występują w przebiegu takich przypadłości jak:

choroby neurologiczne,
choroba niedokrwienna serca,
choroby płuc,
nadciśnienie tętnicze,
przewlekłe stany zapalne,
niedoczynność lub nadczynność tarczycy,
choroba refluksowa (GERD),
choroba Parkinsona,
choroba Alzheimera,
astma.

Problemy ze snem mogą towarzyszyć również infekcji, przeziębieniu czy grypie. Coraz częściej mówi się o zaburzeniach snu po COVID-19.

Zaburzenia snu – czynniki środowiskowe

Na problemy ze snem wpływają również niektóre czynniki środowiskowe, w tym przede wszystkim:

całkowity brak aktywności fizycznej lub wzmożona aktywność fizyczna przed snem;
przyjmowanie środków pobudzających niedługo przed snem;
używanie przed snem urządzeń elektronicznych;
zmienne godziny snu i drzemki w ciągu dnia;
niezdrowa dieta i jedzenie przed snem.