NA CZYM POLEGA DIETA CUKRZYCOWA ?

Dieta cukrzycowa  polega na ograniczeniu łatwo przyswajalnych węglowodanów. Dieta ma być możliwie jak najbardziej zbliżona do sposobu żywienia człowieka zdrowego. Leczenie dietetyczne powinno zawierać informacje o kaloryczności diety na temat  źródła pokarmów. Zalecenia diety powinny być dobierane indywidualnie z uwzględnieniem takich czynników jak:

• masa ciała;
• wskaźnik masy ciała (BMI, body mass index);
• obecność chorób sercowo-naczyniowych;
• nadciśnienia
• zaburzeń lipidowych.

CUKRZYCA – DEFINICJA I RODZAJE CUKRZYCY 

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, która wynika z zaburzonego wydzielania lub działania insuliny - hormonu produkowanego przez trzustkę.  Możemy podzielić ją na 4 główne typy:

 

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna)

Dotyczy 15-20 procent chorych na cukrzycę. Przyczyną tego typu cukrzycy jest zniszczenie komórek beta trzustki, które odpowiedzialne są za produkcję i wydzielanie insuliny. Występuje  najczęściej u dzieci i ludzi młodych, nie można w żaden sposób zapobiec jej wystąpieniu, a jedyną metodą leczenia jest podawanie insuliny, dieta i aktywny tryb życia.

 

Cukrzyca typu LADA

Rozwija się na podłożu autoimmunologicznym u osób dorosłych po 35 roku życia. Jej przyczyny i sposób leczenia jest podobny jak w cukrzycy typu 1. Do rozwoju cukrzycy typu Lada dochodzi wówczas gdy nasz układ odpornościowy produkuje przeciwciała przeciwko komórkom trzustki produkującym insulinę. Jeśli dojdzie do zniszczenia większości komórek beta zostanie, pacjent musi podawać insulinę z zewnątrz.

 

Cukrzyca ciążowa

Diagnozuje się ją w przebiegu ciąży, choroba zazwyczaj po urodzeniu dziecka ustępuje, jednak u około 40% kobiet w ciągu kilkunastu kolejnych lat rozwija się niestety cukrzyca typu 2. Za główną przyczynę cukrzycy ciążowej uważa się wzrost ,podczas ciąży, poziomu hormonów takich jak prolaktyna, estrogeny, progesteron oraz laktogen łożyskowy, które zaburzają prawidłowe działanie insuliny. Leczenie polega na przyjmowaniu insuliny, odpowiedniej diecie i przestrzeganiu pór posiłków.

 

Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)

To najczęściej występujący na świecie typ cukrzycy. Jest chorobą dietozależną i rozwija się na skutek zmniejszonej produkcji insuliny przez trzustkę lub w wyniku insulinooporności tkanek organizmu. W pierwszym przypadku przyczyną są czynniki genetyczne, w drugim natomiast  czynniki środowiskowe czyli zła dieta. 

 

10 NAJWAZNIEJSZYCH ZALECEŃ DIETETYCZNYCH PRZY CUKRZYCY TYPU 2

• Unikanie węglowodanów prostych aż do ich zupełnego wykluczenia (żywność przetworzona, wyroby cukiernicze, soki, słodzona kawa/herbata, miód);
• Główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe;
• Redukcja masy ciała – dieta o obniżonej kaloryczności;
• Częste i urozmaicone posiłki – zapobiegają podjadaniu i są źródłem witamin i składników mineralnych;
• Dieta o niskim indeksie glikemicznym (IG) 
• Ograniczenie źródeł nasyconych kwasów tłuszczowych;
• Unikanie alkoholu;
• Zminimalizowanie użycia soli kuchennej, należy zastąpić ją naturalnymi ziołami, możliwość użycia soli potasowej;
• Zwiększenie podaż skrobi opornej
• Wyeliminowanie fruktozy jako środka słodzącego, można sporadycznie użyć ksylitolu

 

SKROBIA OPORNA CO TO JEST ?

Skrobia oporna jest ważnym elementem dla każdego diabetyka, zaleca się więc zwiększenie jej podaży w diecie cukrzyka. Nie jest ona trawiona i wchłaniana, dlatego nie będzie wpływać na poziom glikemii. Dlatego im większa zawartość skrobi opornej w produkcie, to tym mniejsze będzie wchłanianie cukru. Taka odmiana skrobi powstaje po ugotowaniu a następnie ochłodzeniu produktów zawierających skrobię.  Przykładem może być przelany zimną wodą makaron, sałatki przyrządzone z wcześniej ugotowanych ziemniaków, mało dojrzałe banany;

ZASADY DIETY CUKRZYCOWEJ

Podstawą jest zdrowa, zbilansowana dieta, zaleca się spożywanie 5-6 posiłków dziennie, które zawierają produkty ze wszystkich grup żywności w posiłkach, z wyłączeniem słodyczy, wypieków ciastkarskich i dużych ilości tłuszczów zwierzęcych. Duży nacisk należy  położyć na spożywane odpowiedniej jakości tzw. dobrych węglowodanów. Źródłem węglowodanów w diecie  powinny być przede wszystkim produkty pełnoziarniste, które charakteryzują się większą  zawartością błonnika.  Są one dłużej trawione i nie podnoszą w szybkim czasie glikemii.  W doborze odpowiednich  produktów pomocne będą dwie wartości: indeks i ładunek glikemiczny.

INDEKS I ŁADUNEK GLIKEMICZNY CO TO TAKIEGO?

Indeks glikemiczny (IG)  pozwala ocenić, w jaki sposób produkty, które zawierają  węglowodany wpływają na stężenie glukozy we krwi w czasie 2 godzin po posiłku. Jako standardu używa się glukozy. Jej indeks glikemiczny wynosi 100. Podsumowując indeks glikemiczny informuje nas o tym jak bardzo wzrośnie cukier we krwi w porównaniu z czystą glukozą. 

Ładunek glikemiczny (ŁD) jest wartością o wiele bardziej dokładną.  Daje on obszerniejszą informację o tym, co dzieje się w organizmie pod względem zmian poziomu glukozy i insuliny we krwi po spożyciu posiłku, a nie tylko i wyłącznie  po jednym konkretnym produkcie. Produkty zalecane w diecie chorego na cukrzycę powinny mieć ŁG < 10

Na indeks i ładunek glikemiczny wpływ mają również:

• Rozdrobienie
• Zblendowanie
• Rozgotowanie
• Stopień dojrzałości surowca
• Zawartość tłuszczu
• Zawartość białka
• Zawartość błonnika

 

WĘGLOWODANY PROSTE I ZŁOŻONE 

 

Węglowodany proste czyli potocznie mówiąc „złe cukry czy złe węglowodany” podnoszą gwałtownie poziom glukozy we krwi i dlatego w krótkim czasie po spożyciu cukrów prostych odczuwamy spadek energii. Spożywanie  węglowodanów prostych powoduje wahania poziomu glukozy we krwi, co obciąża trzustkę. Do węglowodanów prostych zaliczamy m.in glukozę, fruktozę, ksylozę.

Węglowodany złożone   czyli tzw. „dobre cukry”, zbudowane są z co najmniej 2 cukrów prostych. Przyswajanie tego typu węglowodanów jest dla organizmu trudniejsze i przez to  znacznie zdrowsze. Do węglowodanów złożonych zaliczamy m.in laktozę, sacharozę, skrobię, celulozę, glikogen.

Dlatego należy nie tylko liczyć kalorie, ale  przede wszystkim zwracać uwagę na to skąd pochodzą .

 

CO MOŻNA JEŚĆ PRZY CUKRZYCY TYPU 2 - ŹRÓDŁA DOBRYCH WĘGLOWODANÓW

 

• Grube kasze (np. kasza gryczana, pęczak);
• Pełnoziarnisty makaron lub z mąki durum gotowany na al dente;
• Ryż brązowy lub dziki;
• Pełnoziarniste pieczywo (najlepiej za zakwasie, np. chleb żytni);
• Niskoprzetworzone płatki śniadaniowe (np. owsiane górskie);
• Nasiona roślin strączkowych (np. fasola, ciecierzyca).

 

CZEGO NALEŻY UNIKAĆ PRZY CUKRZYCY TYPU 2 - ŹRÓDŁA ZŁYCH WĘGLOWODANÓW

 

• Cukier („tradycyjny”, trzcinowy, kokosowy …)
• Miód
• Kisiel, galaretki;
• Owoce suszone, kandyzowane, w syropie cukrowym;
• Wyroby cukiernicze (ciasta, drożdżówki, pączki);
• Batony, cukierki, czekolada;

• Pieczywo z mąki pszennej – chleb, kajzerki, bułka wrocławska, obwarzanki
• Bardzo drobne kasze (manna, kuskus)
• Rozgotowany makaron
• Puree ziemniaczane
• Słodzone, kolorowe płatki śniadaniowe

 

Unikaj żywności typu fast-food i gotowych dań w proszku będących źródłem izomerów trans kwasów tłuszczowych

 

UKRYTE ZASTĘPNIKI CUKRU

Aby poprawić smak, konsystencję czy datę przydatności wyrobów, producenci dodają cukier do produktów, które w ogóle  nie powinny go zawierać. Są to tak zwane cukry wolne, które dodawane są w procesie produkcji  produktów i nie występują jako naturalne cukry. Starajmy się ich unikać, albo najlepiej wyeliminujmy je całkowicie z diety cukrzycowej.

CUKIER: buraczany, brązowy, trzcinowy, kokosowy, daktylowy, inwertowany, cukier cukierniczy, cukier organiczny

SYROPY: kukurydziany, z agawy, słodowy, klonowy, ryżowy, glukozowo-fruktozowy, miód, 

INNE: słód jęczmienny, melasa, fruktoza, koncentrat soku owocowego, galaktoza, glukoza, disacharydy i maltoza.

 

Dopuszczalne są zamienniki cukru takie jak:

KSYLITOL (90% słodkości sacharozy)

ERYTRYTOL (80% słodkości sacharozy)

STEWIA (300 razy słodsza od sacharozy)

TAGATOZA (2 razy słodsza od sacharozy).

 

CUKRZYCA A OWOCE

 

Fruktoza, która naturalnie zawarta jest w owocach, występuje zawsze wraz z witaminami, składnikami mineralnymi, antyoksydantami oraz błonnikiem. Owoce w dużej mierze składają się z wody a spożywane w rozsądnych ilościach nie stanowią zagrożenia.

 

Należy natomiast wykluczyć z diety produkty dosładzane fruktozą i syropem glukozowo-fruktozowym (HFCS).

 

SUPLEMENTACJA PODCZAS DIETY CUKRZYCOWEJ

Wzbogacanie diety o składniki pokarmowe takie jak morwa biała, cynamon czy suplementacja kwasu liponowego, witaminy D, może wpływać korzystnie na poziom insulino wrażliwości tkankowej. Skutkiem tego może być zmniejszenie ryzyka rozwoju nietolerancji glukozy i, w późniejszej perspektywie, rozwoju cukrzycy typu 2. Do tego u osób stosujących Metforminę mogą wystąpić niedobory witaminy B12, dlatego  suplementacja, w takich wypadkach może być niezbędna.

 

ZAKOŃCZENIE

Cukrzyca typu 2 jest najczęściej diagnozowanym typem cukrzycy i obecne choruje na nią ponad 400 milionów ludzi na świecie. Nieodpowiednia dieta, siedzący tryb życia, nadmierna masa ciała są jednym z czynników ryzyka wystąpienia tej choroby. Wprowadzając odpowiednie nawyki żywieniowe można w wielu przypadkach zapobiec lub spowolnić rozwój choroby.  Dieta przy cukrzycy jest bardzo ważnym, o ile nie najważniejszym elementem wpływającym na komfort życia chorego. Odpowiednio zbilansowany jadłospis pomaga wyrównać glikemię, oraz dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych.

 

Dietetyk Agnieszka  Buk