Kortyzol hormon stresu - jak chronić organizm przed jego działaniem?

Szybki, nieregularny i stresujący tryb życia, to jeden z czynników który sprawia, że daje o sobie znać w organizmie człowieka hormon stresu kortyzol. Choć kortyzol kojarzy się z negatywnym działaniem, jest on w rzeczywistości bardzo ważny dla utrzymania prawidłowego zdrowia i dobrego samopoczucia. To między innymi długotrwałe narażenie organizmu na stres wywołuje niekorzystne aspekty działania kortyzolu. Warto zrozumieć jak działa w organizme kortyzol i jak codzienne przyzwyczajenia i styl życia oddziałują na jego syntezę. Nie można także zapomnieć o tym, że za niskie stężenie kortyzolu we krwi stanowi duży problem zdrowotny. Wiedza na temat tego jak działa na poziom kortyzolu: fosfatydyloseryna, witamina C, omega 3 i inne naturalne suplementy może być niezwykle wartościowa. 

Dlaczego kortyzol nazywany jest hormonem stresu?

kortyzol jest hormonem steroidowym. Wspierał on i wspiera organizm w sytuacjach nagłych, stresujących i trudnych dla człowieka. W minionych czasach kortyzol odpowiadał za reakcje organizmu ucieczka - walka, która naszym przodkom mogła uratować życie. Hormon ten ma znaczący wpływ na gospodarkę glukozy, która pod jego wpływem jest wydzielana do krwi podczas działania czynników stresogennych i dużego obciążenia fizycznego. Kortyzol jest także ważny między innymi w procesie wybudzania organizmu ze snu, w zachowaniu równowagi w gospodarce wodno-elektrolitowej czy wspiera prawidłowe działanie układu odpornościowego. 

Kortyzol jako hormon stresu, pod wpływem czynników stresogennych ciągłych, zaczyna wpływać w sposób negatywny na organizm. Tylko nieduża ilość kortyzolu występuje w formie wolnej. Najczęściej kortyzol jest związany z białkami albuminą i transkortyną. Wysoki poziom kortyzolu ma miejsce w godzinach porannych i przedpołudniowych, niski poziom hormonu stresu, notuje się w nocy. Można badając krew żylną za pomocą odpowiednich testów stwierdzić czy poziom hormonu stresu nie jest za wysoki. Badanie takie może zlecić lekarz zaniepokojony wystąpieniem objawów zdrowotnych sugerujących wzrost stężenia kortyzolu w organizmie.

Objawy zdrowotne wysokiego stężenia kortyzolu w organizmie

Jak rozpoznać wysoki poziom kortyzolu w organizmie? Podpowiadamy. Istnieją sygnały, które, wysyła organizm człowieka, które mogą świadczyć o pojawieniu się problemu zdrowotnego jakim jest wysoki kortyzol. Do najczęstszych przyczyn wpływających na brak równowagi w syntezie kortyzolu oprócz stresu zaliczyć można między innymi: szybki i nieregularny tryb życia, pracoholizm, narażenie na nadmierny wysiłek fizyczny, złą jakość snu, źle dobraną dietę czy depresję. Z kolei objawy wysokiego poziomu kortyzolu to:

  • uczucie  lęku 
  • przewlekłe zmęczenie
  • trudności z zaśnięciem
  • zła jakość snu
  • trudności z adaptacją do czynników stresogennych
  • brak energii do działania
  • zaburzenia koncentracji
  • zaniki pamięci
  • problem z logicznym myśleniem
  • poczucie wykluczenia społecznego (którego w rzeczywistości nie ma)
  • duża drażliwość
  • zmienność nastrojów
  • pogorszenie kondycji włosów, skóry i paznokci
  • problemy zdrowotne w układzie sercowo-naczyniowym


Duże stężenie hormonu stresu, wpływa na dobrą jakość życia i relacje społeczne. Warto działać jak najszybciej, jeśli stwierdzisz u siebie możliwość podwyższonego stężenia kortyzolu. Eksperci polecają wsparcie codziennej diety naturalnymi preparatami z ashwagandhą, witaminą C, fosfatydyloseryną, omega 3 czy BCAA - aminokwasami rozgałęzionymi.  Lekarz może także zalecić badanie poziomu kortyzolu.

Norma kortyzolu - kiedy wykonać badanie?

Kiedy wykonać badanie z krwi surowiczej, określające poziom kortyzolu? Eksperci proszą o nie bagatelizowanie objawów świadczących o możliwości nadmiernego wydzielania hormonu stresu w organizmie oraz jeśli w przeprowadzonym przez lekarza wywiadzie pacjent zaznacza: depresje, bezsenność, drażliwość, niepokój, częste zmiany nastroju, przebycie nowotworu lub podejrzenie nowotworu, szczególnie raka: jądra, jajnika czy nadnerczy oraz podejrzenie zachorowania na zespół Cushinga. 

Nowoczesna diagnostyka pozwala na oznaczenie stężenia kortyzolu, w łatwy sposób. Badanie takie przeprowadza się w godzinach porannych zazwyczaj między 8 a 9. Należy także pamiętać, że przed badaniem należy pozostać na czczo. Najczęściej ocenia się wartość kortyzolu z jednego pobrania krwi żylnej, jednak jeśli lekarz będzie chciał oznaczyć zmienność dobową kortyzolu to należy przygotować się na kilkukrotne pobranie krwi podczas dnia. Warto pamiętać, że dobową kontrolę wydzielania hormonu stresu może zaburzyć: stres, lęk, aktywność fizyczna, urazy a nawet tak zwany syndrom białego fartucha, czyli stres związany z zabiegami i wizytą u lekarza. Wynik badania krwi, na stężenie poziomu kortyzolu w organizmie, otrzymasz w ciągu kilku dni. 

Norma kortyzolu w organizmie człowieka w godzinach porannych to poziom około 150 nmol/l  do około 650 nmol/l oraz 75 nmol/l do około 290 nmol/l w próbkach pobranych w godzinach wieczornych. Podwyższony poziom kortyzolu może świadczyć o:

  • narażeniu organizmu na przewlekły stres
  • obecności nowotworu płuc
  • narażeniu organizmu na nadmierną aktywność fizyczną 
  • obecność gruczolaka przysadki
  • anoreksji
  • depresji
  • obecności guza nadnerczy

Jak naturalnie obniżyć poziom kortyzolu?

Zbyt wysoki poziom kortyzolu można obniżyć zastosowaniem naturalnych suplementów diety takich jak: fosfatydyloseryna, witamina C, żeń-szeń koreański, omega 3 czy różeniec górski. Warto także zaznaczyć, że unikanie stresujących sytuacji w życiu codziennym i prozdrowotny styl życia, także zdecydowanie wspiera optymalizację poziomu kortyzolu. Nie można zapomnieć również, jak ważny jest dobrej jakości sen, który powinien trwać przynajmniej 8h. Jeśli chcesz zmniejszyć uczucie stresu, można zastosować techniki relaksacyjne, przyjemną aktywność fizyczną, taką jak spacer z psem czy nordic walking.

Fosfatydyloseryna ma dobre opinie w wsparciu leczenia obniżenia poziomu kortyzolu.  Jest to jeden z najpopularniejszych suplementów diety, który działa szybko i efektywnie. Najlepsze efekty można osiągnąć stosując fosfatydyloserynę wołową. Fosfatydyloseryny używają sportowcy i osoby aktywne fizycznie, ponieważ może ona wspomóc hamowanie wydzielania kortyzolu pod wpływem intensywnego wysiłku fizycznego. Co ciekawe badania naukowe wskazują, że fosfatydyloseryna na zdolność zmniejszenia wyrzutu kortyzolu po treningu nawet o 39%. Fosfatydyloseryna przynosi najlepsze efekty, kiedy jest systematycznie stosowana, jako wsparcie codziennej, nawet dobrze zbilansowanej diety.  

Żeń szeń koreański panax ginseng to roślina adaptogenna. Adaptogeny cieszą się dużym uznaniem ponieważ wspierają organizm człowieka w adaptacji do czynników stresogennych. Dzięki obniżeniu poziomu stresu żeń szeń koreański przyczynia się do obniżenia stężenia kortyzolu w krwi. Panax ginseng może także chronić organizm człowieka przed stresem oksydacyjnym, co również pozytywnie wpływa na układ nerwowy. Co ciekawe eksperci wspierają leczenie zespołu pourazowego, u swoich pacjentów właśnie żeń-szeniem koreańskim. Warto wspomóc codzienną dietę panax ginseng, aby szybko i skutecznie obniżyć poziom hormonu stresu w organizmie. 

Wielonienasycone kwasy omega 3 pozytywnie wpływają na pracę układu nerwowego i wspierają organizm w walce z negatywnymi skutkami stresu. Jednym z niepokojących objawów czynników stresogennych, jest podwyższony poziom kortyzolu w organizmie człowieka. Zróżnicowana dieta to podstawa zdrowia. Niestety obecnie w codziennym jadłospisie Polaków zazwyczaj brakuje ryb i owoców morza. Omega 3 z ryb skutecznie może zaspokoić niedobory DHA i EPA w codziennej diecie, a tym samym wspomóc organizm w walce ze stresem, co z kolei pozytywnie wpływa na optymalizację kortyzolu. Warto jeszcze wspomnieć, że EPA i DHA szybko zaczynają działać w organizmie ponieważ są świetnie przyswajalne. 

Różeniec górski, podobnie jak żeń-szeń czy ashwagandha jest rośliną adaptogenną wspierającą walkę organizmu z negatywnie działającymi na zdrowie czynnikami stresogennymi. Rhodiola rosea pozytywnie wpływa na oś podwzgórzowo-przysadkową oraz działanie układu sympatycznego. Roślina ta była i jest chętnie stosowana w medycynie naturalnej i ludowej. Większość pozyskiwanych zasobów różeńca górskiego pochodzi z ekologicznych upraw lub jest pozyskiwana z naturalnych stanowisk, w sposób zrównoważony. Przewlekły stres niszczy w organizmie równowagę czyli zaburza homeostazę. Naturalne suplementy z roślinami adaptogennymi skutecznie wspierają powrót harmonii w działaniu organizmu i polepszają samopoczucie człowieka. 

Dieta na obniżenie kortyzolu

Dietetycy kliniczni podkreślają jak wielkie znaczenie dla utrzymania dobrego zdrowia i samopoczucia ma dobrze zbilansowana dieta. Szybki, nieregularny i stresujący tryb życia, może prowadzić do błędów żywieniowych, a przez to do negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Stres, może zaburzyć apetyt i tym samym prowadzić do niedoborów najważniejszych składników odżywczych. Jeśli w organizmie utrzymuje się wysoki poziom kortyzolu, warto zastosować “dietę na stres”. Jednym z najczęściej spotykanych objawów stresu jest "zajadanie" złych emocji. Niestety przynosi to tylko chwilowy spokój, a może prowadzić do zaburzeń w postaci otyłości. Jak rozsądnie walczyć, ze stresem za pomocą diety, jednocześnie obniżając poziom kortyzolu? Podpowiadamy. 

Zmiana codziennych przyzwyczajeń żywieniowych, może wzmocnić układ nerwowy i wspomóc adaptacje organizmu człowieka do czynników stresogennych. W jadłospisie, powinno znaleźć się jak najwięcej warzyw i owoców, roślin strączkowych, orzechów, kasz, nabiału, ryb oraz olejów roślinnych. Ważne są między innymi: witaminy z grupy B, witamina C, wapń, magnez i potas. Warto zauważyć, że zwiększenie spożycia naturalnych cukrów z owoców korzystnie wpływa na wydzielanie serotoniny, która w przeciwieństwie do kortyzolu jest hormonem szczęścia. Bardzo ważne jest, aby w codziennej diecie unikać produktów, które mogą zwiększać poczucie stresu lub dodatkowo pobudzić organizm. Jeśli masz podwyższony poziom hormonu stresu unikaj: dużej ilości mocnej kawy, alkoholu, napojów energetycznych, słodyczy, żywności przetworzonej czy fast foodów.  Eksperci uważają, że dieta na stres naprawdę może skutecznie pomóc w normalizacji poziomu kortyzolu. Jeśli chcesz się dowiedzieć jak jeszcze walczyć z codziennym stresem przeczytaj artykuł: Stres – przyczyny i objawy