Niepłodność – diagnostyka i leczenie

O ile bezpłodność jest stanem trwałym i nieuleczalnym, o tyle z niepłodnością da się skutecznie walczyć. Świadomość społeczna dotycząca niepłodności z biegiem czasu staje się coraz większa. Kobiety i mężczyźni coraz częściej zdają sobie sprawę, że niepłodność jest problemem, którego nie należy się wstydzić. W razie jego wystąpienia należy poszukać pomocy u specjalisty. Leczenie niepłodności w wielu przypadkach niesie pełną skuteczność i daje możliwość posiadanie własnego potomstwa.

Jak wygląda diagnostyka niepłodności? Kto leczy niepłodność? Jakie są metody leczenia niepłodności u kobiet i u mężczyzn? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dalszej części artykułu. Dowiesz się z niego również, jakie zmiany należy wprowadzić w trybie życia, aby zwiększyć szanse na zajście w ciążę.

Niepłodność – diagnostyka

Jak nietrudno się domyślić, celem zdiagnozowania przyczyn niepłodności inne badania będzie musiała wykonać kobieta, a jeszcze inne mężczyzna. Jak przebiega proces badania niepłodności w zależności od płci?

Zobacz także: Bezpłodność – co to jest? Objawy bezpłodności u kobiet i mężczyzn

Diagnostyka niepłodności u kobiet

Szukaniem przyczyn niepłodności w przypadku kobiet zajmuje się ginekolog, który w razie zajścia takiej konieczności może skierować pacjentkę np. do endokrynologa, psychologa lub seksuologa. Wykonanie jakichkolwiek badań w kierunku wykrycia przyczyn problemów z zajściem w ciążę powinien poprzedzić dokładny wywiad lekarski. Dostarcza on lekarzowi informacji na temat ogólnego stanu zdrowia, przebytych chorób czy częstotliwości krwawień miesiączkowych oraz ewentualnych nieprawidłowości występujących w tym zakresie.

Dopiero mając obraz sytuacji, specjalista może samodzielnie przeprowadzić lub zlecić wykonanie takich badań jak:

badanie ginekologiczne,
dopochwowe USG macicy i jajników,
wziernikowanie macicy (histeroskopia),
badanie poziomu hormonów pośrednio i bezpośrednio związanych z płodnością,
badanie drożności jajowodów (histerosalpingosonografia kontrastowa).

Na dalszym etapie diagnostyki ginekolog może dodatkowo zalecić wykonanie testów płodności. Wśród nich znajduje się m.in.: laparoskopowe badanie macicy, jajników oraz jajowodów czy test postkoloidalny, a także inne specjalistyczne badania bezpośrednio wynikające z badań wstępnych.

Diagnostyka niepłodności u mężczyzn

Mężczyzna, chcąc dowiedzieć się, czy brak możliwości spłodzenia potomka leży po jego stronie, powinien w pierwszej kolejności skierować swoje kroki do urologa lub androloga. Podstawową metodą diagnostyki niepłodności u mężczyzn jest badanie nasienia. Ma ono na celu ocenę jakości plemników, ich liczę, a także aktywność w oparciu o normy wytyczone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).

Analiza obejmuje parametry nasienia wykazujące znaczący wpływ na szansę zapłodnienia i dostarcza informacji o ewentualnych nieprawidłowościach w tym zakresie. Podstawowe badanie nasienia uwzględnia przede wszystkim czynniki takie jak liczba i budowa plemników, natomiast na ocenę ilości żywych plemników w nasieniu pozwala dopiero rozszerzone badanie nasienia, tzw. spermiogram.

W przypadku jakichkolwiek odchyleń od normy wyróżnia się takie dolegliwości jak:

oligospermia – obniżona liczba plemników w nasieniu,
astenospermia – nieprawidłowa ruchliwość plemników w nasieniu,
teratospermia – zbyt niski odsetek plemników o prawidłowej budowie w nasieniu,
aspermia – czyli brak plemników w nasieniu.

Jeśli lekarz zobaczy ku temu wskazania, może dodatkowo skierować pacjenta na badania takie jak:

USG jąder i moszny,
biopsja jądra,
test SCD (fragmentacja DNA plemników),
test HBA (zdolność wiązania plemników z hialuronianem).

Jak przygotować się do ciąży?

Najważniejszym, co trzeba wiedzieć, jest to, że konieczność przygotowania organizmu do posiadania potomstwa leży po stronie obojga partnerów, nie tylko kobiety. Okazuje się, że mężczyźni zdają sobie z tego sprawę zdecydowanie rzadziej niż ich partnerki.

Planując ciążę, zarówno przyszła mama, jak i przyszły tata powinni zwrócić szczególną uwagę na prowadzony tryb życia, ograniczyć, a najlepiej całkowicie wyeliminować złe nawyki i zadbać o zdrową dietę. Wszystkie wymienione czynniki obniżają zdolność człowieka do poczęcia dziecka.

Suplementacja dla kobiet

Kobiety powinny pomyśleć o dodatkowej suplementacji, jednak wdrożyć ją mogą dopiero po konsultacji z lekarzem. Mając w planach ciążę, warto zastosować suplementację takimi składnikami jak:

kwas foliowy (witamina B9) – naturalną postacią witaminy B9 są foliany, z kolei kwas foliowy to jej forma syntetyczna. Związek zmniejsza ryzyko poronienia, a także wystąpienia wrodzonych wad cewy nerwowej u płodu takich jak bezmózgowie, przepuklina układu nerwowego czy rozszczep kręgosłupa;
witamina D – bierze czynny udział w procesie rozwoju i dojrzewania szkieletu w okresie płodowym. Niedobór witaminy D zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, małej masy urodzeniowej dziecka, jak również wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
kwas DHA – warunkuje prawidłowy rozwój mózgu dziecka, poprawia funkcjonowanie systemu immunologicznego, zmniejsza ryzyko wystąpienia astmy i alergii, zapewnia prawidłowy rozwój wzroku, poprawia parametry urodzeniowe dziecka, chroni przed wystąpieniem powikłań ciążowych;
magnez – wpływa na rozwój układu kostnego w życiu prenatalnym, bierze udział w stabilizacji materiału genetycznego, zapobiega skurczom;
żelazo – jest niezbędne do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka. Niedobór żelaza może skutkować opóźnieniem rozwoju umysłowego płodu;
jod – ogranicza ryzyko wystąpienia zaburzeń neurologicznych i niedorozwoju umysłowego u dziecka.

Nie zawsze wyeliminowanie złych nawyków i zmiana trybu życia na zdrowszy prowadzi do upragnionej ciąży. W przypadku braku możliwości spłodzenia dziecka konieczna staje się wizyta u specjalisty.

Suplementacja dla mężczyzn

Suplementację witamin i minerałów powinni rozważyć także mężczyźni. Wśród najważniejszych składników, których przyjmowanie zaleca się celem zwiększenia płodności i polepszenia jakości nasienia, znajduje się m.in.:

kwas foliowy (witamina B9) – niedobór witaminy B9 prowadzi do pogorszenia jakości nasienia i po części sprzyja pojawieniu się wad rozwojowych u dziecka, ponadto obniża płodność, a w skrajnych przypadkach może uniemożliwić zapłodnienie;
antyoksydanty – zwiększa szansę zapłodnienia;
selen – usprawnia przebieg spermatogenezy, tj. procesu, w którym powstają plemniki, zwiększa ruchliwość plemników;
cynk – zwiększa ruchliwość plemników, pomaga w zachowaniu płodności i funkcji rozrodczych na właściwym poziomie.

Leczenie niepłodności – jakie są dostępne metody?

Na początku trzeba wiedzieć, że według aktualnego stanu wiedzy medycznej i farmakologicznej bezpłodność jest nieuleczalna. Skutecznie leczyć można jedynie niepłodność.

Dostępnych jest wiele metod leczenia niepłodności. O tym, który sposób w danym przypadku sprawdzi się najlepiej, decyduje lekarz na podstawie wyników badań oraz testów na niepłodność.

Zasadniczo metody leczenia niepłodności dzielą się na dwie grupy. Zaliczane do pierwszej z nich eliminują przyczyny niepłodności, z kolei należące do drugiej umożliwiają zajście w ciążę i utrzymanie jej, gdy leczenie prowadzące do naturalnego zapłodnienia nie jest możliwe lub nie przynosi efektów.

Najczęściej stosowane metody leczenia niepłodności

W większości przypadków na początku podejmuje się leczenie mające na celu umożliwić naturalne zapłodnienie. Obejmuje ono leczenie:

hormonalne – stosowane u kobiety lub/i mężczyzny w przypadku zdiagnozowania nieprawidłowości w poziomie hormonów;
farmakologiczne – leczenie stanów zapalnych odpowiednimi lekami, np. stanów zapalnych lekami o działaniu przeciwzapalnym;
chirurgiczne (np. laparoskopia) – obejmuje np. usuwanie zrostów znajdujących się w jajowodach.

Wspomaganie zapłodnienia lub zapłodnienie pozaustrojowe

W sytuacji, gdy wyżej wymienione metody nie przynoszą rezultatów, szansę na posiadanie potomstwa dają metody takie jak:

inseminacja – jej celem jest ułatwienie dotarcia plemników do komórki jajowej w drogach rodnych kobiety. Znajduje zastosowanie wtedy, gdy plemniki z różnych przyczyn nie są w stanie dotrzeć do macicy w naturalny sposób.
in vitro – polega na pobraniu męskich (plemnika) i żeńskich komórek rozrodczych (jajeczka) i połączeniu ich w warunkach laboratoryjnych, tj. poza organizmem kobiety. Gdy dojdzie do zapłodnienia, zarodek rozwija się w warunkach laboratoryjnych przez max. 5 dni, następnie zostaje umieszczony w macicy, gdzie dochodzi do jego zagnieżdżenia.

Ostateczna decyzja w kwestii metody leczenia niepłodności zawsze należy do kobiety i mężczyzny, lekarz może jedynie wskazać parze metodę, która daje największe szanse na posiadanie naturalnego potomstwa.